Acta da reunión

Foro de Grandes Empresas

ACTA PLENA 1/2023

Vicepresidenta do Foro de Grandes Empresas

Directora Xeral da Axencia Estatal de Administración Tributaria

D.ª Soledad Fernández Doctor

Membros en representación da Axencia Estatal de Administración Tributaria

Directora do Departamento de Xestión Tributaria

D.ª Rosa María Prieto do Rei

Directora do Departamento de Recadación

D.ª Virginia Muñoz Fernández

Directora do Departamento de Aduanas e Impostos Especiais

D.ª Mª Pilar Jurado Borrego

Delegado Central de Grandes Contribuíntes

D. Manuel Trillo Álvarez

Delegado Central Adxunto

D. Joan Cano García

Subdirector xeral de Ordenación Legal e Asistencia Xurídica - Departamento de Inspección Financeira e Tributaria

D. Manuel Luis Martínez Cabeza

Xefe da Oficina Nacional de Fiscalidade Internacional - Departamento de Inspección Financeira e Tributaria

D. Luis Ramón Jones Rodríguez

Membros en representación das Grandes Empresas

ACERINOX

Secretario Xeral

D. Luis Gimeno Valledor

ACS

Director de Asesoría Fiscal

D. Alfonso Moreno García

AMADEUS IT GROUP SA

Secretario do Consello de administración

D. Jacinto Esclapés Díaz

BANCO SABADELL

Subdirector xeral Asesoría Fiscal e Laboral

D. Carlos Augusto Lázaro Rico

BANCO SANTANDER

Global Head of Taxes

D.ª Carmen Alonso Peña

BBVA

Director do Departamento Fiscal

D. José María Vallejo Chamorro

LA CAIXA

Director Asesoría Fiscal

D. Manuel Alfonso García Rodríguez

CEPSA

Director Fiscal

D. Alberto Martín Moreno

COFARES

Asesor Consello reitor

D. Luis Valdeolmos González

EL CORTE INGLÉS

Director do Departamento Fiscal

D. Luis María Sánchez González

ENDESA

Responsable de Asuntos Fiscais

D.ª María Muñoz Viejo

FCC

Director da Área Fiscal

D. Daniel Gómez-Olano González

GENERALI ESPAÑA

Director Área Contabilidade

D. Martí Jo Ruiz

IBERDROLA

Directora Global de Fiscalidade

D.ª Begoña García-Rozado González

IBERIA

Spanish Tax Lead

D.ª Cristina Santana Negrín

MAPFRE

Director de Asesoría Fiscal

D. Antonio Lafuente González de Suso

MERCADONA

Director Fiscal

D. Rafael Hilario López Villanueva

MICHELIN

Responsable Fiscal

D.ª Rosa María Peña García

NATURGY ENERGY GROUP

Director de Planificación Fiscal

D. Baltasar Gómez Febrel

REPSOL

Director Xeral Económico e Fiscal

D. Luis López-Tello e Díaz Aguado

SEAT

Directora de Impostos e Aduanas

D.ª Susana Sánchez Arenas

SIEMENS

Directora de Impostos

D.ª Ana María Moreda Galante

TELEFÓNICA

Director Fiscal

D. Ángel Martín Gómez

VODAFONE

Director Asesoría Fiscal

D. Javier Viloria Gutiérrez

Secretaría Técnica do Foro de Grandes Empresas

Secretario técnico

Ignacio Fraisero Aranguren

O día 8 de xuño de 2023 celébrase a vigesimosexta sesión plenaria do Foro de Grandes Empresas, asistindo as persoas indicadas, e de acordo co seguinte

ORDE DO DÍA

1. Apertura da sesión.
2. Aprobación da acta da reunión celebrada o día 15 de novembro de 2022.
3. Avaliación e avances na relación cooperativa: enquisa e información sobre prezos de transferencia.
4. Aprobación, se é o caso, do documento elaborado no grupo de traballo de Relación cooperativa “Proposta para a achega voluntaria da documentación sobre operacións vinculadas no seo do Código de Boas Prácticas Tributarias”.
5. Resumo dos Grupos de Traballo do primeiro semestre.
6. Presidencia Europea: cuestións no ámbito de Aduanas e Impostos Especiais.
7. Próxima convocatoria.
8. Outras consideracións, rogos e preguntas.

1. Apertura da sesión

Abre a sesión D.ª Soledad Fernández doutor, directora Xeral da Axencia Estatal de Administración Tributaria (de agora en diante, Axencia Tributaria), na súa calidade de Vicepresidenta do Foro de Grandes Empresas, quen, tras saudar as persoas asistentas e agradecer a súa presenza e apoio a este marco de encontro, pide desculpas pola ausencia de D. Jesús Gascón Catalán, secretario de Estado de Facenda e presidente do Foro, a quen problemas de axenda impedíronlle asistir á sesión plenaria. Así mesmo, felicita os novos representantes da Renault e SEAT, D. Jesús Pérez Esquide e D.ª Susana Sánchez Arenas, respectivamente, polos seus novos cargos e agradece aos seus antecesores, D. Félix Ruiz Madarro e D. Javier Baulenas Setó, o labor realizado e a colaboración prestada en apoio dos traballos deste Foro. Así mesmo, tamén informa de que a entidade NORFIN HOLDER comunicou baíxaa como membro do Foro de Grandes Empresas, xa que consideraron oportuno deixar paso a outras entidades para que formen parte do Foro e poidan realizar as súas achegas neste espazo de relación cooperativa. Así, tamén agradece ao seu representante, D. José Antonio Gibello Saiz, a súa dedicación e colaboración.

Doutra banda, a Vicepresidenta do Foro sinala que, como é coñecido por todos os presentes, en cumprimento dos compromisos asumidos por España no Compoñente 27 do Plan de Recuperación, Transformación e Resiliencia, está previsto realizar no 4º trimestre de 2023 unha avaliación da aplicación da Lei 11/2021, de medidas de prevención e loita contra a fraude fiscal. Así, novamente, solicita a colaboración das entidades representadas no Foro a fin de que trasladen a Axencia Tributaria, a través da Secretaría Técnica, as súas observacións sobre as distintas medidas contidas na Lei 11/2021, tanto de que se consideren acertadas como daquelas que sexan susceptibles de mellora e, incluso, aquelas cuxos resultados non fosen os esperados e que sería desexable reconducir. D.ª Soledad Fernández doutor agradece de antemán a colaboración que, sen dúbida, prestarán as empresas nesta tarefa.

A continuación a directora Xeral da Axencia Tributaria comenta que na presente sesión plenaria, despois de aprobar se é o caso a acta da reunión anterior, o delegado Central e o delegado Central Adxunta exporán unha serie de consideracións en relación coa avaliación e os avances en materia de relación cooperativa, con especial referencia á enquisa realizada sobre o modelo, así como á información sobre prezos de transferencia e, de seguido, someterase ao Pleno a aprobación do documento elaborado no grupo de traballo de Relación cooperativa “Proposta para a achega voluntaria da documentación sobre operacións vinculadas no seo do Código de Boas Prácticas Tributarias”. D.ª Soledad Fernández doutor indica que, basicamente, a finalidade desta proposta é avanzar no modelo cooperativo entre a Axencia Tributaria e as empresas adheridas ao Código de Boas Prácticas Tributarias, fomentando a transparencia e a seguridade xurídica no cumprimento das obrigas tributarias. Engade que, por suposto, a achega da documentación será voluntaria.

Por último, a Vicepresidenta do Foro indica que a directora do Departamento de Xestión Tributaria, o subdirector xeral de Ordenación Legal e Asistencia Xurídica do Departamento de Inspección Financeira e Tributaria e a directora de Aduanas e Impostos Especiais, exporán os resultados e perspectivas dos distintos Grupos de Traballo e, para finalizar a sesión plenaria, a directora do Departamento de Aduanas e Impostos Especiais realizará unha breve exposición sobre os principais proxectos da área do seu departamento en relación coa presidencia española da Unión Europea no segundo semestre deste ano.

2. Aprobación da acta da reunión celebrada o día 15 de novembro de 2022

D.ª Soledad Fernández doutor cede a palabra a D. Ignacio Fraisero, director do Servizo de Planificación e Relacións Institucionais e secretario técnico do Foro, quen sinala que a acta da 25ª sesión do Pleno do Foro de Grandes Empresas remitiuse ás persoas integrantes do mesmo como documentación anexa á convocatoria da presente reunión plenaria e engade que, non habendose recibidas observacións e se non as houbese neste momento, quedaría definitivamente aprobada. Ao non realizarse ningunha observación, declara aprobada a acta da sesión plenaria do día 15 de novembro de 2022.

3. Avaliación e avances na relación cooperativa: enquisa e información sobre prezos de transferencia

A directora Xeral da Axencia Tributaria cede a palabra ao delegado Central de Grandes Contribuíntes, D. Manuel Trillo Álvarez, quen lembra que na última sesión plenaria do Foro propuxéronse dúas iniciativas que se pretendían poñer en marcha articulándolas a través do grupo de traballo de Relación cooperativa:

1ª) a realización dunha enquisa sobre a situación da relación cooperativa en que participasen a Administración e as empresas adheridas ao Código de Boas Prácticas Tributarias, xa que, dado o tempo transcorrido desde a aprobación do mesmo, parecía razoable facer unha análise da situación do modelo;

2ª) aprobación, se é o caso, do documento elaborado no grupo de traballo de Relación cooperativa “Proposta para a achega voluntaria da documentación sobre operacións vinculadas no seo do Código de Boas Prácticas Tributarias”.

De seguido, D. Manuel Trillo comenta que, comparando a situación actual e a existente no ano 2010, na súa opinión, non cabe dúbida de que se produciron avances. Así mesmo, sinala que como conclusión dos resultados da enquisa pódese dicir que esta era necesaria para facer un repaso e recapacitar sobre o que se veu facendo en materia de relación cooperativa. Engade que hai que tomar os devanditos resultados como un punto de inflexión, a partir do que traballar no impulso do modelo, se esa é a vontade de todos os intervenientes. Por último, cédelle a palabra ao delegado Central Adxunta, Joan Cano García, que foi quen se ocupou de dirixir, fundamentalmente, o deseño da enquisa e de darlle forma a través dunha aplicación informática que garantise o anonimato.

D. Joan Cano inicia a súa intervención sinalando que case todos os modelos de relación cooperativa existente no mundo foron obxecto de avaliación e, incluso, nalgúns casos a súa posta en marcha estivo precedida dunha fase de proba, transcorrida a cal decidiron seguir adiante co proxecto ou non. En España, tras case 15 anos desde os seus inicios, todo aconsellaba poñer en marcha este proceso de avaliación. Así, nas últimas reunións do grupo de traballo de Relación cooperativa estivérase traballando na confección dun instrumento que permitise ver en que situación encontrábase o modelo. Nunha primeira fase tomáronse en consideración unha serie de datos de tipo cuantitativo (número de litixios, de consultas, etc.), por se era posible realizar unha aproximación desa natureza que fóra relevante, pero descartouse, xa que se constatou que ofrecía uns resultados insuficientes. Finalmente, decidiuse que, para obter unha visión máis global en relación coa situación actual do modelo, era conveniente a preparación de catro enquisas que recollesen a opinión dos intervenientes, é dicir, por parte das empresas, os membros deste Foro e as adheridas ao Código de Boas Prácticas Tributarias e, por parte da Administración, os inspectores xefes das Dependencias de Control Tributario e Aduaneiro e os xefes de Equipos Nacionais de Inspección, xa que os primeiros manteñen entrevistas en relación cos informes de transparencia e os segundos son os que máis facilmente haberán trabado contacto, durante as súas actuacións, con contribuíntes adheridos ao Código. O delegado Central Adxunta engade que, respecto do contido, a Administración preparou os borradores que se completaron cos comentarios e propostas das entidades participantes no grupo de traballo. Así mesmo, a fin de garantir o anonimato dos enquisados, utilizouse a aplicación corporativa do Goberno de España FORMA, cuxas características técnicas non permitiron que a enquisa estea dispoñible un amplo período de tempo. Aínda que no grupo de traballo decidiuse que 5 días hábiles parecían suficientes, debe facerse constar que se produciron dous casos en que as entidades respectivas solicitaron, xa fóra do prazo sinalado, poder cubrir a enquisa, o que loxicamente non resultou xa posible. Doutra banda, no referente ás conclusións derivadas das enquisas recibidas, tamén se está traballando no grupo de traballo de Relación cooperativa nun documento que, cando estea ultimado, trasladarase a todos os membros do Foro, a fin de que poidan emitir os comentarios que consideren oportunos

De seguido o delegado Central Adxunta realiza un breve comentario en relación cos cuestionarios recibidos dos catro colectivos:

- Enquisa dirixida aos xefes de Equipos Nacionais de Inspección: A participación foi de algo menos do 60 %, o que para a Administración non é un dato satisfactorio que haberá que analizar. Sen pormenorizar, as respostas guindan os seguintes datos:

1. Unha gran maioría de funcionarios exhibe un bo coñecemento do modelo e, concretamente, do Foro de Grandes Empresas e do Código de Boas Prácticas Tributarias.
2. Preguntados polas comprobacións que puidesen realizar a entidades membros do Foro ou adheridas ao Código de Boas Prácticas Tributarias, unha parte substancial dos enquisados contestou que as realizou, constatandose un alto índice de coñecemento de todas as actuacións previas levadas a cabo con eses contribuíntes.
3. No referente ao comportamento en materia tributaria en xeral das entidades inspeccionadas, a maioría dos xefes de Equipo expresaron unha opinión boa en relación coa conduta das devanditas empresas. Soamente nun caso puntual sinalouse un comportamento insatisfactorio. Tamén contestaron maioritariamente que non aprecian características distintivas no cumprimento das obrigas tributarias entre as entidades membros do Foro ou adheridas ao Código de Boas Prácticas Tributarias e o resto de empresas inspeccionadas.
4. En relación coa pregunta sobre se existía algunha modificación no comportamento das entidades a partir da súa incorporación ao Foro ou a súa adhesión ao Código, a resposta maioritaria non foi afirmativa. No caso de que contestaron que si apreciaban diferenzas, estas aludían a un maior rigor, fiabilidade, transparencia e colaboración por parte das empresas.
5. A maioría responde que a actitude dos representantes das entidades en termos de colaboración e de transparencia no transcurso dun procedemento de inspección é boa, aínda que algúns xefes de Equipo advirten sobre demoras na entrega da documentación.
6. No referente ás entidades que presentan o informe de transparencia, maioritariamente contestouse por parte dos funcionarios que son correctos, pero moi xeneralistas, afondando relativamente pouco nos aspectos de estratexia e risco fiscal. Non obstante, hai algún caso en que se contestou que o informe de transparencia estaba especialmente ben elaborado, destacando a súa calidade.
7. A maioría contestou que son partidarios de continuar realizando ás entidades procedementos de comprobación xeral en profundidade durante os anos seguintes.
8. Sobre a pregunta de se deberían existir mecanismos de exclusión para as entidades que non cumpran as esixencias do modelo de relación cooperativa, a resposta case unánime foi afirmativa.
9. A valoración global do modelo é positiva, considerandose en xeral útil para propiciar un cumprimento voluntario das obrigas tributarias. Non obstante, unha parte importante dos enquisados non aprecia vantaxes concretas para a Administración.

- Enquisa dirixida aos xefes das Dependencias de Control Tributario e Aduaneiro: Neste caso a participación foi do 100 %e as contestacións foron bastantes parecidas ás proporcionadas polos xefes de Equipo. Así, destácanse unicamente as seguintes particularidades:

1. Demostran un bo coñecemento dos mecanismos de relación cooperativa, aínda que están máis familiarizados co Código de Boas Prácticas Tributarias que co Foro de Grandes Empresas. Así mesmo, tamén coñecen en alto grao os antecedentes das actuacións previas levadas a cabo con estas entidades.
2. Coinciden cos xefes de Equipo en que os informes de transparencia non profundan demasiado en materia de risco fiscal. Así mesmo, xa que os inspectores xefes son quen manteñen reunións cos representantes das entidades con ocasión do informe de transparencia presentada, sinalan que, aínda que as mesmas son positivas en termos xerais, nas reunións non se descende a un nivel de detalle tal que permita que se adopten decisións definitivas en materia de risco fiscal en relación coas devanditas empresas. É dicir, aínda que expresan que é un instrumento útil, tamén opinan que é mellorable.

No referente ás contestacións proporcionadas por estes dous colectivos, o delegado Central Adxunta sinala que lle sorprendeu que en ambos os dous casos realízase unha boa valoración do modelo, pero que, porén, unha parte importante dos enquisados non aprecia que do mesmo derívense vantaxes concretas para a Administración.

- Enquisa dirixida aos membros do Foro de Grandes Empresas: Participaron 10 entidades, e en todos os casos o cuestionario foi cumprimentado por unha persoa que participa habitualmente nas sesións do Foro en representación da súa entidade. Das contestacións, sen entrar en detalle, pódense destacar os seguintes datos:

1. En relación co tempo que dedican á preparación das reunións do Foro o 80 % das entidades manifesta elaborar algún documento para as mesmas.
2. No referente á comunicación, as empresas manteñen un maior número de contactos entre elas, antes ou despois das reunións, que coa Administración.
3. A maioría valora positivamente o funcionamento do Foro, aínda que un 30 % manifesta que non achega demasiado ás empresas membros.
4. O 60 % das entidades é partidaria do establecemento dalgún mecanismo de renovación das entidades que participan no Foro.
5. Ante a pregunta de se deberían existir mecanismos para a exclusión daquelas entidades que incumpran as esixencias do modelo de cumprimento cooperativo o 80 % contesta afirmativamente, aínda que, no referente ás circunstancias que poderían dar lugar á devandita exclusión, maniféstase unha gran variedade de opinións.
6. O 30 % dos enquisados expresa que desexa participar nalgún dos grupos de traballo constituído de que non forma parte, suscitando un maior interese aqueles en que se abordan novidades e temas normativos.
7. No referente ás actuacións de control ás que foi sometida a entidade, maioritariamente contestouse que os actuarios son coñecedores do Código de Boas Prácticas Tributarias, pero que, non obstante, estes actúan fronte a unha empresa adherida ao Código igual que ante outra que non éstáo.
8. En relación coa pregunta sobre se a Administración emprega criterios razoables na interpretación das normas tributarias a resposta é maioritariamente negativa, alegandose un afán recadador, a falta de coñecemento e sensibilidade acerca do funcionamento real da empresa en cuestión ou que a Axencia Tributaria interpreta normas non fiscais, cousa que deberían facer outros ministerios.
9. Preguntadas as entidades pola propia conduta durante os procedementos de comprobación maioritariamente contestan que é basicamente inmellorable, aínda que nalgúns casos admiten incorrer en atrasos na entrega de documentación debido a certas dificultades administrativas da empresa.
10. No referente á relación xeral coa Administración tributaria, o 50% sinala que, tras o seu ingreso no Foro, mellorou, e o outro 50 % indica que permanece igual. Así mesmo, un 60 % manifesta realizar cambios salientables na xestión das súas obrigas tributarias tras o seu ingreso no Foro.
11. A maioría responde que a interlocución coa Administración é boa, aínda que algunhas entidades indican que sería desexable que se centralizase nunha única persoa.
12. As entidades que contestaron que utilizan os acordos previos de valoración sinalan que son un instrumento positivo, aínda que demandan unha maior axilidade e rapidez na súa tramitación.
13. Seis entidades manteñen na actualidade litixios coa Administración, aínda que só dous delas manifestan que afecte a aspectos estruturalmente relevantes do funcionamento da empresa.
14. En relación a se diminuíu a litixiosidade, un 80 % dos enquisados responde negativamente, manifestando unha variedade de opinións considerable no referente a posibles solucións para lograr unha redución da conflitividade.
15. Por último, todas as entidades valoran positivamente o modelo de relación cooperativa, aínda que o 40 % opina que a súa empresa non obtén ningunha vantaxe pola aplicación do modelo.

O delegado Central Adxunta sinala que, do mesmo xeito que cos destinatarios da Administración aos que se ha enquisado, sorprendeulle que tamén no caso das entidades membros do Foro realizásese unha boa valoración do modelo, pero que, porén, unha parte importante dos enquisados non aprecie que do mesmo derívense vantaxes para o seu colectivo. Así mesmo, D. Joan Cano comenta que tamén lle chamou a atención que o 80 % das entidades manifeste que a litixiosidade non diminuíu, cando os datos empíricos que manexa a Axencia Tributaría sinalan que si fixoo.

- Enquisa dirixida ás entidades adheridas ao Código de Boas Prácticas Tributarias: O delegado Central Adxunta indica que, xa que se estendeu máis do previsto cos datos dos tres colectivos anteriores, neste caso vai ser moito máis breve. Así, engade que cubriron a enquisa 10 entidades e, en xeral, foron menos críticas coa actuación da Administración. Por exemplo, manifestaron maioritariamente que os criterios utilizados pola Administración son razoable, aínda que non compártanos. Non obstante, si hai respostas que coinciden coas das entidades membros do Foro, como as relativas á falta de axilidade dos procedementos, a necesidade dun único interlocutor ou de que do emprego dalgúns dos mecanismos do modelo, como o informe de transparencia, derívense consecuencias concretas.

Para finalizar, D. Joan Cano ofrece a palabra ás persoas presentes por se desexan realizar algún comentario ou observación ou aclarar algunha dúbida.

En primeiro lugar toma a palabra D. Carlos Lázaro, representante do Banco de Sabadell, quen tras agradecer o traballo realizado, sinala que na súa opinión a realización da enquisa é un acerto, xa que supón un proceso de reflexión interna para todos os membros do Foro, empresas e Axencia Tributaria, sobre como mellorar o modelo de relación cooperativa que, como por veces anteriores indicou o delegado Central de Grandes Contribuíntes, é bilateral.

De seguido D. Javier Viloria Gutiérrez, representante da vodafone, sinala que coincide en que o exercicio que supón a enquisa había que realizaro. Engade que, non obstante, está convencido de que vai ser complexo acadar unhas conclusións, xa que existen moitas matizacións. Doutra banda, comenta que dos avances no modelo de relación cooperativa benefícianse todas as empresas e non só os membros do Foro e esa é a idea que guiou sempre a súa actuación nos traballos do mesmo. Engade que, por suposto, Vodafone desexa seguir sendo membro do Foro, pero que, na súa opinión, a rotación é unha boa idea. Así mesmo, indica que en relación coa conflitividade a súa sensación é que existe demasiada, aínda que os datos obxectivos indiquen que diminuíu. Tamén sinala que a razonabilidad do actuario da Administración nun tema concreto e a súa repercusión en disputas xudiciais pódense apreciar en distintas sentenzas dos tribunais.

D. Joan Cano responde que está de acordo en que vai ser un proceso moi complicado. Engade que no grupo de traballo xa teñen preparado un documento provisional, pero que, de momento, non se comentou debido a que na Axencia Tributaria necesitan facer unha análise máis profundo e volver contrastaro coas empresas. Así mesmo, reitera que coincide en que un instrumento desta natureza sempre é difícil de interpretar, pero opina que, polo menos, dos aspectos que estean máis claros, poderanse sacar unhas conclusións que, sen dúbida, serán positivas para o funcionamento do modelo.

A continuación D. Antonio Lafuente González de Suso, representante do mapfre, agradece que se realizase a enquisa e engade que, na súa opinión, a parte positiva é que os destinatarios da mesma valoran positivamente o modelo, aínda que son conscientes de que existen posibilidades de mellora. Doutra banda, comenta que no modelo inglés as grandes empresas contan cun funcionario do HMRC que participa como un empregado máis da entidade nas circunstancias e grandes decisións da mesma. Engade que, desta maneira, a necesidade dos procedementos de comprobación xeral desaparece, aforrando recursos á Administración e ás empresas. Así, sinala que a súa proposta de mellora vai neste sentido, xa que a resolución dun conflito vario anos despois de producido un feito, pode carrexar un grave quebranto económico á Administración ou á entidade, en función da quen favoreza a sentenza xudicial e dos seus efectos retroactivos. Por último, o representante de Mapfre indica que, na súa opinión, un instrumento importante para avanzar na redución da conflitividade sería unha maior implicación e comunicación das partes, establecendo unha verdadeira interlocución, de maneira que se puidesen ir resolvendo as controversias a medida que se presentasen e non varios anos despois.

De seguido intervén D.ª Begoña García-Rozado González, representante da iberdrola e Colaboradora da Secretaría Técnica do Foro en representación das empresas, quen agradece o traballo realizado, engadindo que foi un exercicio moi instrutivo. Así mesmo, indica que no grupo de traballo estiveron analizando os resultados da enquisa e que, por parte das empresas, pódense destacar, os seguintes aspectos, aínda que son moi xerais:

1. Cómpre continuar co modelo de relación cooperativa, con independencia das súas posibilidades de mellora.
2. Requírese unha maior formación en relación co modelo, sobre todo por parte dos actuarios da Administración, xa que as empresas teñen moi embebido o cumprimento cooperativo e sería desexable apreciar o mesmo na actividade do día a día co persoal da Administración e non só no ámbito deste Foro.
3. O obxectivo fundamental é reducir a litixiosidade, co conseguinte aforro de custos para todas as partes implicadas, ademais dos seus efectos reputacionales.
4. Por parte da Administración dáse unha escasa relevancia aos informes de transparencia, sen ter en conta o esforzo que supón a súa preparación para as empresas.
5. Sorprende que por parte da Administración sígase apoiando o modelo tradicional de comprobación.
6. No referente ao Foro e os seus grupos de traballo cómpre facer unha reflexión sobre o seu funcionamento e as posibles melloras que poderían introducirse.
7. Cómpre algún tipo de cobertura xurídica que, doutra banda, as empresas levan tempo reclamando.
8. Requírese a regulación dos mecanismos de exclusión que, por outra banda, sería para casos excepcionais.
9. Por último, a principal conclusión é que hai que levar a cabo unha reflexión profunda sobre o modelo de relación cooperativa e decidir cara a onde seguir evolucionando.

D.ª Carmen Alonso Peña, representante do Banco Santander, indica que, efectivamente, o sinalado por Begoña García-Rozado son unhas primeiras impresións que os datos das enquisas produciron nas empresas. Engade que, en coordinación coa Axencia Tributaria, haberá que extraer unhas conclusións dos datos dos cuestionarios e decidir cara a onde avanzar, determinando que aspectos concretos pódense mellorar. Doutra banda, indica que, na súa opinión, é moi necesaria unha maior formación no que é o mundo empresarial para os inspectores de novo ingreso, a fin de que coñezan non só a parte teórica, senón que tamén adquiran un coñecemento temperán da realidade económica das entidades. Neste sentido, D.ª Carmen Alonso reitera o ofrecemento que as empresas realizaron en anteriores ocasións para participar nos cursos que desde o IEF impártense ao novo persoal, de maneira que este colectivo poida coñecer de forma máis próxima o mundo empresarial.

A continuación, a directora Xeral da Axencia Tributaria agradece aos membros do grupo de Relación cooperativa o traballo desenvolvido, así como os datos que expuxeron. Engade que está de acordo co comentado por varias das persoas que interviñeron no referente a que hai que levar a cabo un proceso de reflexión profunda e de autocrítica, e decidir como mellorar o modelo a fin de acadar uns resultados máis positivos, tanto para as entidades coma para a Administración.

De seguido, D. Manuel Trillo reitera o comentado ao inicio da súa intervención no referente a que a enquisa serviu para facer un repaso e recapacitar sobre o que se estivo facendo en materia de relación cooperativa nos últimos anos. Así mesmo, sinala que é normal que os enquisados destacasen, dalgunha maneira, os aspectos do modelo que marchan peor, pero que, na súa opinión, hai outros que están funcionando moi ben. Así, o delegado Central tamén reitera o que xa comentou por veces anteriores en relación con que o modelo de relación cooperativa é bilateral, polo que o desenvolvemento do mesmo tense que realizar por ambas as dúas partes. Neste sentido, engade que, na súa opinión, os informes de transparencia son a mellor ferramenta que se puido instrumentalizar en materia de relación cooperativa e que, actualmente, os seus efectos empézanse a manifestar claramente, xa que xa se están realizando comprobacións de exercicios en que hai empresas que voluntariamente presentárono. Engade que hai informes que están moi ben elaborados e son dunha gran calidade, pero que, non obstante, tamén hai outros que non sono tanto. Así, D. Manuel Trillo sinala que, aínda que se mellorou no ámbito da relación cooperativa, na súa opinión, aínda non se chegou a un punto en que se poida afirmar que xa cumpriu todas as expectativas e que hai que dar un paso máis alá. Por último, o delegado Central comenta que o resultado da enquisa recollerase nun documento onde se plasme a visión sobre o modelo tanto das empresas coma da Administración, así como unha análise estatística dos datos.

4. Aprobación, se é o caso, do documento elaborado no grupo de traballo de Relación cooperativa “Proposta para a achega voluntaria da documentación sobre operacións vinculadas no seo do Código de Boas Prácticas Tributarias”

D. Manuel Trillo inicia o desenvolvemento deste punto da orde do día comentando que, como todos os presentes coñecen, no grupo de traballo de Relación cooperativa tamén se estivo traballando na redacción dun documento que establecese a posibilidade de achegar, de maneira estritamente voluntaria, a información relativa a prezos de transferencia, é dicir, a recolleita no artigo 18 da lei 27/2014, do 27 de novembro, do Imposto sobre Sociedades e os artigos 13 e seguintes do Regulamento do Imposto sobre Sociedades, aprobado por Real decreto 634/2015, do 10 de xullo. O delegado Central engade que a obtención temperá desta información facilitaría á Administración tributaria unha maior comprensión das actividades do contribuínte e, en particular, complementaría en gran medida o contido dos informes de transparencia fiscal. Así mesmo, indica que a achega voluntaria da documentación realizaríase unha vez transcorridos seis meses desde a finalización do período de declaración do Imposto sobre Sociedades e afectaría tanto aos grupos cuxa matriz residise en España, como a aqueles que pertencesen a grupos empresariais non residentes, debendo presentarse no primeiro caso a documentación recollida no artigo 15 do Regulamento do IS polo que se refire ao grupo (masterfile) y la prevista en el artículo 16 respecto de las entidades residentes y, en el segundo caso, la documentación sería exclusivamente la prevista en el artículo 16 del Reglamento (oclalfile). Por último, D. Manuel Trillo volve insistir en que os informes de transparencia son un conxunto de información que á Administración tributaria lle é moi útil, pero que, non obstante, nin o mellor deles acada un nivel de profundidade tal que permita que a Administración alcance unha certeza absoluta sobre determinados aspectos, aínda que si que contribúe, en principio, a descartar algúns riscos. Así, destaca que o obxectivo da proposta que hoxe se somete á aprobación dos membros do Foro é continuar avanzando en transparencia, sendo a súa principal vantaxe que a documentación que hai que achegar non debe elaborarse especificamente para cumprir o compromiso, xa que as entidades están obrigadas legalmente á súa preparación.

De seguido D. Daniel Gómez-Olano González, representante do FCC, indica que, en relación coa enquisa sobre o modelo de relación cooperativa, na súa opinión, o prazo de cinco días para participar foi escaso, tendo en conta de que a moitos dos destinatarios coincidiúlles con outros asuntos que necesitaban de toda a súa atención. Doutra banda, sinala que coincide co exposto por D.ª Begoña García-Rozado e que, ademais, desexa incidir na importancia que para impulsar o modelo teñen os incentivos concretos. Así, o representante de FCC opina que habería que redistribuír efectivos e dedicar parte dos recursos existentes a expertos en relación cooperativa, cunha perspectiva diferente, de tal xeito que a análise da documentación achegada polas empresas permitise á Administración acadar un alto grao de certeza, o que, doutra banda, implicaría unha redución do persoal que habería que destinar ás actividades de comprobación tradicional. Así mesmo, engade que a proposta para a achega voluntaria da documentación de prezos de transferencia, en abstracto, parécelle unha boa iniciativa como medio para reducir a litixiosidade, acadar un maior nivel de certeza, etc., pero que, do mesmo xeito que cos informes de transparencia, cómpre que existan incentivos concretos e que as entidades reciban un feedback en relación coa documentación achegada, aínda que coas limitacións e cautelas que a Axencia Tributaria estime convenientes.

A continuación a directora Xeral da Axencia Tributaria solicita aos membros do grupo de traballo de Relación cooperativa que, unha vez que se analicen os datos das enquisas e extraíanse as conclusións derivadas dos mesmos, estúdense en profundidade posible vías ou solucións que permitan avanzar en transparencia por ambas as dúas partes, favorecendo así a seguridade e certeza xurídica.

De seguido D. Jacinto Esclapés Díaz, representante do AMADEUS IT GROUP, comenta que, na súa opinión, o feito de que os membros iniciais do Foro manteñan a súa participación no mesmo, coa excepción da recente baixa, é indicativo de que, nalgunha medida, ése consciente das vantaxes que implica o modelo de relación cooperativa, o que, sen dúbida, apoia a posibilidade de seguir traballando, polo menos no que fai ao AMADEUS IT GROUP, na busca de vías de solución para os retos que se van presentando. Doutra banda, en relación coa proposta para achegar a documentación das operacións vinculadas, D. Jacinto Esclapés sinala que hai entidades, como AMADEUS IT GROUP, en que esta información é indispensable para coñecer o seu modelo de negocio, polo que constitúe un complemento do informe de transparencia, sendo esencial para entender o contido do mesmo. Así, indica que lle parece máis lóxico que o prazo de presentación da documentación sobre prezos de transferencia coincida co do informe de transparencia, reforzando así a súa vinculación, e insiste en que o caso de AMADEUS é un aspecto máis, pero imprescindible, do mesmo. Para finalizar sinala que, doutra banda, existen compañías en que a información sobre prezos de transferencia non reviste especial relevancia, polo que, talvez, sería conveniente incluír no documento o perfil das entidades concernidas, aínda que tendo sempre presente a voluntariedade no referente á súa achega.

O delegado Central contesta que, efectivamente, está de acordo no referente á relevancia que esta documentación ten para determinadas entidades, pero que non se considerou oportuno explicitar que a proposta ía dirixida exclusivamente a estas, habendose preferido establecer a voluntariedade no referente á súa achega para todas as empresas. Así mesmo, no referente ao prazo de presentación, sinala que o consignado no documento pódese considerar a título indicativo, pero que, aínda que algunha entidade non axústese ao mesmo, a Axencia Tributaria vai tomar en consideración a documentación achegada. Doutra banda, en referencia ao quid pro quo derivado da achega desta documentación, D. Manuel Trillo reitera o comentado por veces anteriores con respecto ao informe de transparencia, é dicir, a ausencia dunha cobertura legal para a emisión deste tipo de informes e que, non obstante, a información facilitada voluntariamente por unha entidade concreta permite á Axencia Tributaria ter un maior coñecemento en relación coa mesma, o cal redunda positivamente nun proceso de comprobación posterior. Así mesmo, engade que en ningún caso a Administración pode dar un trato de favor ás entidades que voluntariamente achegan a documentación, de que se derive algún tipo de privilexio, en relación con outros contribuíntes que non fágano.

Pola súa banda, D. Daniel Gómez-Olano sinala que non se reclama ningún tipo de privilexio, senón que se trataría de facer o que xa están levando a cabo noutras Administracións tributarias, sobre todo en xurisdicións de dereito anglosaxón, que contan con procedementos como o fast track. Así, al igual que la Agencia Tributaria está facilitando respuestas ad hoc a consultas concretas realizadas por las empresas, sería conveniente que se pudiera recibir información de retorno, probablemente desde la ONFI, en cuanto a lo consignado, por ejemplo, en el masterfile da entidade, de maneira que esta puidese contar con algunha apreciación neste sentido en relación coas bases do seu modelo.

D.ª Begoña García-Rozado engade que en materia de relación cooperativa sería positivo determinar uns criterios obxectivos que permitisen cualificar ás empresas en función do seu cumprimento e que, a partir de aí, puidésense establecer tratamentos diferenciados.

De seguido, D. José María Vallejo Chamorro, representante do BBVA, sinala que, na súa opinión, avanzouse en relación cooperativa, aínda que existe marxe de mellora. Engade que tamén coincide coas intervencións que se realizaron no referente a que a enquisa debe servir para levar a cabo unha reflexión sobre o modelo e entre todos buscar vías para impulsaro.

Xa que non se producen máis intervencións, a Vicepresidenta do Foro somete á decisión das persoas presentes o documento elaborado no grupo de Traballo de Relación cooperativa “Proposta para a achega voluntaria da documentación sobre operacións vinculadas no seo do Código de Boas Prácticas Tributarias”, o cal é aprobado por unanimidade. Así mesmo, D.ª Soledad Fernández doutor sinala que o documento se publicará na sede electrónica da Axencia Tributaria, no apartado dedicado a este Foro.

5. Resumo dos grupos de traballo do primeiro semestre

En primeiro lugar, a directora Xeral da Axencia Tributaria cede a palabra a D.ª Rosa María Prieto do Rei, directora do Departamento de Xestión Tributaria, a fin de que comente a actividade do grupo de traballo para a Análise e racionalización de cargas fiscais indirectas.

D.ª Rosa María Prieto comenta que o grupo de traballo se reuniu o día 1 de xuño e que por parte do seu Departamento participou a subdirectora xeral de Técnica Tributaria, de cuxa intervención se pode destacar, brevemente, o seguinte:

• En relación coa campaña do Imposto de Sociedades informouse de que a orde ministerial se publicou no BOE do 29 de maio, aínda que as especificacións técnicas e o manual práctico publicáranse o día 23 do devandito mes. Así mesmo, analizáronse as novidades introducidas nos modelos de declaración a fin de recoller os novos recadros aprobados como consecuencia, fundamentalmente, das modificacións normativas, podendose destacar:
  • No apartado que recolle as actividades agrícolas e / ou gandeiras débese consignar o importe neto da cifra de negocios co obxecto de que a Axencia Tributaria poida informar o Ministerio de Agricultura, Pesca e Alimentación, facilitandolles así a xestión das axudas da PAC.
  • Hai que completar a información do réxime especial de disolución e liquidación das SICAV.
  • Inclúense como contribuíntes do Imposto de Sociedades certas entidades en réxime de atribución de rendas a fin de corrixir asimetrías híbridas.
  • No Réxime especial de buques e empresas navieiras nas Canarias analízase a información de maneira que se poida realizar un seguimento da compensación das bases impoñibles negativas derivadas das actividades que xeran o dereito á aplicación do réxime especial, evitando así que se compensen coas bases positivas xeradas polo resto de actividades da entidade.
  • As empresas emerxentes deben consignar o importe neto da cifra de negocios dos doce meses anteriores á data de inicio do período impositivo.
  • Na primeira páxina do modelo identifícase as entidades que sen ser entidades de crédito utilizan os estados de contas aplicables a estas.
  • Finalmente, tamén se comentaron, entre outras, as modificacións que afectaban ás deducións, a fin de permitir o arrastre nos exercicios seguintes, e as relacionadas coa tributación mínima.
• No referente ás cuestións relacionadas co ingreso de retencións en distintos territorios en función do volume de operacións do grupo, por parte das empresas puxose de manifesto a problemática existente, insistindo en que para reducir as cargas administrativas debería ser posible presentar a información anual ante a Axencia Tributaria e que esta, a través de intercambios de información remitísea a cada facenda foral. Pola súa banda os representantes da Administración contestaron que eran conscientes das dificultades, sendo a solución complexa, pero que había que actuar de acordo co criterio fixado pola Xunta Arbitral.

A continuación, a directora Xeral da Axencia Tributaria cede a palabra a D. Manuel Luis Martínez Cabeza, subdirector xeral de Ordenación Legal e Asistencia Xurídica, quen, tras desculpar a ausencia do director do Departamento de Inspección Financeira e Tributaria, indicou que na reunión do grupo de traballo de Análise da normativa tributaria e de redución da conflitividade, que tivo lugar o pasado 17 de maio, analizouse a “Nota relativa á aplicación polo grupo de consolidación fiscal de bases impoñibles negativas e deducións procedentes de exercicios anteriores”, publicada na sede electrónica da Axencia Tributaria. Así, D. Manuel Martínez indica que na reunión se explicou que o propósito da nota, en cuxa elaboración interviñeran diversos órganos da Administración, era o de servir de ferramenta de asistencia ao contribuínte, en liña con outros instrumentos como podía ser Sociedades WEB, sendo o obxectivo da mesma explicar cales son os criterios que informan o formulario para a formalización e a presentación do modelo 220, é dicir, as regras en que se basean as validacións do mesmo. Pola súa banda, tras as explicacións que sobre as devanditas regras expuxo a Axencia Tributaria, algunhas das entidades participantes mostraron a súa desconformidade con algúns dos criterios contidos na nota. Así mesmo, propuxeron unha serie de cuestións, de que se poden destacar as seguintes:

• En relación coa terminoloxía utilizada indicouse que das referencias realizadas na nota a un “uso artificial dos créditos fiscais” podía deducirse a existencia de condutas abusivas no caso de non compartirse o criterio da Administración, ao que os representantes do Departamento de Inspección Financeira e Tributaria responderon que entenden que se trata dunha discrepancia na interpretación da Lei.
• Requiriuse o envío dos informes da Dirección Xeral de Tributos que se citan na nota.
• Preguntouse sobre o ámbito temporal e de aplicación dos devanditos criterios, ao que os representantes do Departamento de Inspección Financeira e Tributaria contestaron que, aínda que os mesmos non estaban vertebrando ningún tipo de plan de control, víñanse aplicando nos procedementos da área de inspección, en que, doutra banda, tamén se tomaban en consideración os antecedentes en poder da Administración relativa ao contribuínte en cuestión.

Para finalizar a súa intervención o subdirector xeral de Ordenación Legal indica que así mesmo se aclarou que, do mesmo xeito que no exercicio anterior, na formalización do modelo 220 vai existir a posibilidade de non aplicar o criterio da Administración.

De seguido D.ª Soledad Fernández doutor outorga a palabra a D.ª Pilar Jurado Borrego, directora do Departamento de Aduanas e Impostos Especiais a fin de que comente a actividade do grupo de traballo de Impostos Especiais.

A directora do Departamento de Aduanas e Impostos Especiais comenta que, desde a celebración da última sesión plenaria, o grupo de traballo reuniuse en dúas ocasións, o 1 de decembro de 2022 e o pasado 23 de febreiro, estendendose a invitación para asistir ás reunións a todas as entidades membros do Foro, dado o interese manifestado por varias empresas en relación co Imposto Especial sobre os envases de plástico non reutilizables. Así, D.ª Pilar Jurado sinala que a última reunión se articuló de acordo cun documento elaborado polas empresas coas cuestións que lles propuña no día a día a aplicación do Imposto, de que, sen entrar en detalles, pódense destacar as seguintes:

• En relación co ámbito obxectivo do imposto as empresas sinalaron que, a pesar do esforzo realizado pola Administración en aclarar dúbidas, ao non existir unha lista taxada e permanentemente actualizada a delimitación dos produtos obxecto do Imposto xeraba dúbidas e inseguridade xurídica.
• No referente á determinación da base impoñible, fundamentalmente, puxose de manifesto a problemática coa embalaxe secundaria e terciaria (packaging) e sinalouse que no Reino Unido este tipo de envase non estaba gravado. En xeral, as empresas mostráronse partidarias dun método de estimación obxectiva.
• Solicitouse o aumento dos quilos de plástico non reciclado afectados pola exención, indicandose que no Reino Unido eran 10 toneladas nos últimos doce meses.
• Sinalouse a dificultade para obter información do provedor en relación coa cantidade de plástico non reciclado. Así mesmo, solicitouse a prórroga da posibilidade de emisión da declaración responsable, xa que a certificación do plástico reciclado por unha entidade acreditada tiña un custo elevado.

D.ª Pilar Jurado indica que durante a reunión tamén se propuxeron cuestións en relación coa devindicación, a rastreabilidade, as devolucións e a xestión do imposto, entre outras. Así mesmo, sinala que por parte dos representantes do Departamento de Aduanas e Impostos Especiais e da Dirección Xeral de Tributos informouse de que neses momentos non era factible realizar cambios normativos e indicouse a conveniencia de que presentasen consultas tributarias, achegando datos específicos. Así mesmo, tamén se solicitou ás empresas que remitisen as súas propostas concretas en relación co Imposto para a súa análise pola Administración e, en particular, as relativas ao establecemento dun método de estimación indirecta ou o incremento dos quilos exentos.

Para finalizar, a directora do Departamento de Aduanas e Impostos Especiais comenta que xa manifestou en reunións anteriores que a Administración é consciente da complexidade que entraña este imposto e a súa xestión, engadindo que tamén é novo para a Axencia Tributaria. Así mesmo, reitera a solicitude ás persoas presentes a fin de que remitan as propostas concretas que estimen que poderían simplificar e facilitar a xestión do imposto.

6. Presidencia Europea: cuestións no ámbito de Aduanas e Impostos Especiais

A directora Xeral da Axencia Tributaria outorga a palabra novamente a D.ª Pilar Jurado a fin de que comente os expedientes en materia de aduanas e impostos especiais que se van a tramitar durante a presidencia española da Unión Europea.

A directora do Departamento de Aduanas e II. EE. indica que, fundamentalmente, son dous os proxectos e que os vai a comentar moi brevemente.

• Revisión da Directiva relativa á fiscalidade da enerxía: Hai que lembrar que a actual Directiva data de 2003 e que a anterior proposta de revisión propuxose pola Comisión en 2011, arquivandose por falta de acordo entre os estados membros en 2015. A actual proposta é de 2021 e da mesma pódese destacar o seguinte:
  • Enmárcase dentro do “Fit for 55”, que comprende un conxunto de medidas tendentes, basicamente, á redución de polo menos un 55 % das emisións á atmosfera no ano 2030, así como a lograr que a Unión Europea sexa climaticamente neutra en 2050.
  • Pretende homoxeneizar a materia, suprimindo exencións e establecendo a derrogación de diversas excepcións.
  • Os tipos impositivos constrúense en función da potencia calorífica do produto e actualízanse segundo un índice de evolución dos prezos ao consumo.
  • Amplíanse os produtos obxecto da Directiva.
• Revisión do Código Aduaneiro: Entre as propostas da actual Comisión Europea ao inicio da súa actividade en 2019 estaba a de avanzar no ámbito da Unión Aduaneira. A fin de impulsar esta proposta, en 2021 constituiuse un grupo de expertos que, xa en 2022, presentou unha serie de conclusións, entre as que destacaba a falta de homoxeneidade no referente á actuación das aduanas dos estados membros, así como a de adaptación dos seus procedementos aos novos requirimentos que esixía o avance do comercio electrónico. Así, do actual proxecto de revisión pódense destacar os seguintes aspectos:
  • Creación dun centro de datos aduaneiros único, “ EU Data Hub ”, ao que todas as empresas facilitarán directamente a información, é dicir, só terán que interactuar cun único portal para presentar a súa documentación aduaneira. Pola súa banda, o centro de datos estará baixo a supervisión dunha única Autoridade Aduaneira da UE.
  • Reforzo do actual programa de operadores económicos autorizados para os operadores de confianza (novos “ Trust and Check ”).
  • Canto ao comercio electrónico a través de plataformas en liña, serán estas quen adquiran a condición de importadores e, polo tanto, serán responsables exclusivos de garantir que os dereitos de aduana e o IVE páguense no momento da compra, así como de que os produtos cumpran a normativa.
  • Suprímese a exención dos dereitos arancelarios para bens cuxo valor sexa inferior a 150 euros.
  • No referente aos prazos, o centro de datos estará operativo para os envíos de comercio electrónico en 2028, seguido dunha maneira voluntaria polos demais importadores a partir de 2032, sendo obrigatorio a partir de 2038.

7. Próxima convocatoria

A directora Xeral manifesta que a intención é manter a periodicidade semestral das reunións e que a vindeira celebraríase, previsiblemente, no mes de novembro. Así mesmo, reitera o comentado ao inicio da sesión e indica que desde a Secretaría Técnica do Foro se lles remitirá un correo solicitando a súa colaboración a fin de elaborar o informe definitivo sobre os resultados da aplicación da Lei 11/2021, de medidas de prevención e loita contra a fraude fiscal. Igualmente, indica que, en relación co Imposto especial sobre os envases de plástico non reutilizables, tamén reitera a solicitude realizada pola directora do Departamento de Aduanas e Impostos Especiais das propostas concretas que as empresas consideren que farían máis factible a xestión do imposto.

8. Outras consideracións, rogos e preguntas

D.ª Soledad Fernández doutor ofrece a palabra ás persoas asistentes por se desexan consultar algunha cuestión ou realizar algún comentario.

En primeiro lugar intervén D.ª Carmen Alonso, quen pregunta sobre o estado de situación do piar dous e lembra que na anterior sesión plenaria propuxo constituír un grupo de traballo específico para este tema, ao que a directora Xeral da Axencia Tributaria contesta que este é un momento de imapasse lexislativo, pero que, non obstante, trasladará o secretario de Estado de Facenda a proposta de crear o devandito grupo de traballo, coa participación da Dirección Xeral de Tributos.

De seguido toma a palabra D. Javier Viloria para preguntar sobre a situación da facturación electrónica, ao que D.ª Soledad Fernández doutor responde que se está traballando no desenvolvemento regulamentario co Ministerio de Asuntos Económicos e Transformación Dixital e que está moi avanzado, pero que, non obstante, todo  parece indicar que para a súa aprobación haberá que esperar a despois do verán. Doutra banda, no referente ao regulamento relativo á prohibición da utilización do software de dobre uso, a directora Xeral da Axencia Tributaria indica que o proxecto continúa no Consello de Estado á espera de informe.

Xa que non se producen máis peticións de palabra, a Vicepresidenta do Foro agradece ás persoas asistentes a súa presenza e dá por concluída a vigesimosexta sesión plenaria do Foro de Grandes Empresas, despedindose ata a próxima reunión.