5. Os Impostos Especiais

Os ingresos por Impostos Especiais aumentaron un 6,6% en 2024, acadando unha recadación de 22.128 millóns de euros (Cadro 5.1 ). O crecemento viuse favorecido pola restauración progresiva do tipo do Imposto Especial sobre a Electricidade, cuxos ingresos pasaron de 187 millóns de euros en 2023 a 1.112 millóns de euros en 2024. Sen os ingresos adicionais derivados da recuperación do tipo nesta figura (Cadro 1.5 ), o crecemento da recadación fose tan só do 2 %. Agás no carbón e nos envases de plástico non reutilizables, o resto das figuras rexistraron maiores ingresos que un ano antes, aínda que só foron relevantes os asociados ao Imposto sobre Hidrocarburos e ao Imposto sobre Labores do Tabaco. Os primeiros incrementáronse nun 2,1 %, grazas ao maior consumo, mentres que o aumento dos segundos situouse no 3,2 %debido ao aumento de prezos e consumos.

O valor dos consumos suxeitos a Impostos Especiais mantivose nunha senda decrecente, aínda que a caída (-6,3 %) foi inferior á do ano previo (-13,9 %; Cadro 1.3 ). Este comportamento explícase de novo pola caída do valor dos consumos nos compoñentes que máis peso teñen no agregado (gasolinas, gasóleos e electricidade), que se produciu pola forte redución dos seus prezos e a pesar dos maiores consumos.

En 2024 incrementouse o consumo (Cadro 5.1 ) de gasolinas, gasóleos e biocarburantes (3,0 %) e, en menor medida, o de electricidade (1,1 %), impulsados pola significativa redución de prezos. Tamén aumentou o consumo de cigarros (2,6 %), sobre todo polo adiantamento de saídas de depósitos fiscais a final de ano en vésperas das esperadas subidas de tipos. Doutra banda, diminuíron os consumos de alcohol (-2,6 %) e cervexa (-0,7 %), nun contexto de prezos crecentes.

Os prezos enerxéticos mantiveron en 2024 a tendencia decrecente iniciada o ano anterior. Así, o prezo medio de gasolinas e gasóleos reduciuse un 5,2% (un 7,4% antes de impostos; Cadro 9.1 ), caída superior á rexistrada polo prezo do barril de petróleo en euros, que diminuíu un 2,2% (ao contrario do ocorrido en 2023, cando o descenso dos prezos de gasolinas e gasóleos foi moi inferior ao do barril de petróleo en euros). Na electricidade a caída do prezo de venda ao público foi do 10,3 %(-18,5% antes de impostos, Cadro 5.7 ). A pesar das caídas destes dous últimos anos, o intenso ciclo inflacionista sufrido desde mediados de 2021 e ata finais de 2022 tivo como consecuencia que o prezo da electricidade siga estando moi por riba dos niveis que se observaban en 2019 e nos anos previos.

Os prezos das bebidas alcohólicas rexistraron un leve incremento do 0,2 %(0,4% antes de impostos, Cadro 5.2 ) e os da cervexa un 1,8% (1,9% antes de impostos, Cadro 5.3 ). Nos labores do tabaco, o prezo medio de venda ao público aumentou un 4,8% (7,1% antes de impostos, Cadro 9.2 ), rexistrando incrementos nos prezos medios tanto dos paquetes (3,7% o prezo medio de venda ao público e 6,6% antes de impostos) como do resto de labores (9,2% o prezo medio de venda ao público e 11,3% antes de impostos).

Canto aos tipos efectivos, cabe sinalar que o único cambio normativo en 2024 foi a volta progresiva do tipo do Imposto Especial sobre a Electricidade ao 5,11 %, taxa que fora reducida ao 0,5 %nos anos anteriores co obxectivo de paliar o impacto da subida dos prezos da electricidade. Non obstante, como se pode apreciar no Cadro 5.1, producíronse outras variacións nos tipos efectivos. Destaca o incremento do 3,1 %do tipo efectivo do paquete de tabaco e do 7,1 %do tipo efectivo doutros labores do tabaco (Cadro 5.6 ), explicado en ambos os dous casos por unha subida dos prezos antes de impostos. Tamén aumentou, aínda que en menor medida (0,3 %), o tipo efectivo de gasolinas, gasóleos e biocarburantes, produto do cambio na composición dos consumos, ao aumentar o das gasolinas, gravadas cun tipo máis alto, por riba do consumo doutros carburantes. Esta evolución tamén se observou no tipo efectivo por litro de cervexa, que aumentou lixeiramente, un 0,2%, ao medrar o consumo das cervexas con maior graduación mentres se reducía o das demais, con caídas maiores nas de menor graduación.

Os Impostos Especiais reportados incrementáronse un 8,2% en 2024 (Cadro 5.1 ). O crecemento é superior ao dos ingresos que, como se dixo, aumentaron un 6,6%. A diferenza explícase, principalmente, por dous motivos: porque na caixa de 2024 só se recollen once meses do Imposto Especial sobre a Electricidade coa subida de tipos (a recadación de xaneiro de 2024 ten a devindicación de decembro de 2023, aínda co tipo do 0,5 %); e porque o mes de decembro de 2024 do Imposto Especial sobre os Labores do Tabaco, que rexistra un crecemento moi elevado con respecto ao mesmo mes do ano anterior, ingresouse en 2025.

Os ingresos no Imposto sobre Hidrocarburos aumentaron un 2,1% (Cadro 5.5 ), tras o 0,6% do ano previo. O crecemento é practicamente o mesmo que o dos consumos, aínda que nestes hai comportamentos moi diferentes nos dous produtos principais, con aumentos do medio do 8 %nas gasolinas e lixeiramente superiores ao 1 %no gasóleo de automoción. A progresiva redución do parque de vehículos de gasóleo está detrás desta evolución dispar dos consumos.

No Imposto sobre Labores do Tabaco a recadación aumentou un 3,2% (Cadro 5.6 ) ata os 6.927 millóns de euros, a maior cifra desde 2012. En termos do imposto reportado, o incremento foi aínda maior, do 6 %, pero parte dese aumento non se viu na caixa pola razón comentada anteriormente. O crecemento do imposto reportado foi maior nas outras labores (8,3 %), que nos cigarros (5,7 %) e explícase por dous factores: por un lado, o aumento do prezo medio antes de impostos (7,1% o total, 6,6% os paquetes e 11,3% o resto de produtos) e, por outro, a evolución do consumo (2,2% o total, 2,6% os paquetes e 1,1% as outras labores). Convén sinalar que ata setembro o consumo reducírase un 0,8%, concentrandose todo o incremento no último trimestre polo proceso de acaparamento previo que adoita acompañar ás subidas de tipos.

Os ingresos no Imposto sobre a Electricidade eleváronse ata os 1.112 millóns de euros (Cadro 5.7 ) despois de dous anos cunhas cifras residuais pola rebaixa do tipo. En 2024 o tipo foise recuperando progresivamente (pasando primeiro do 0,5 %ao 2,5 %nas devindicacións do primeiro trimestre, ao 3,8 %nos do segundo e ao 5,11 %na segunda metade do ano). Este retorno á normalidade, canda o leve aumento do consumo, permitiu que a recadación se situase nun nivel non moi afastado dos rexistrados antes do covid e da crise de prezos.

En 2024 os ingresos no Imposto sobre o Alcohol e Bebidas Derivadas e no Imposto sobre a Cervexa aumentaron lixeiramente, un 0,8% e un 1,4%, respectivamente (Cadros 5.2 e 5.3 ). Tanto nun caso como no outro, o ingresos víronse favorecidos polos axustes entre caixa e devindicación pois os consumos en 2024 reducíronse en ambos os dous produtos nun marco de prezos crecentes.

No segundo ano do Imposto sobre Envases de Plástico Non Reutilizables os ingresos acadaron os 571 millóns, 20 millóns menos (-3,3 %) que en 2023. A razón deste descenso, como o que tamén se observa no imposto reportado, hai que buscara na xestión do imposto que comporta a realización de devolucións. Estas devolucións empezáronse a presentar e a realizar en 2023 avanzado o ano e, polo tanto, na comparación da recadación de ambos os dous anos, 2024 sae prexudicado. Se en lugar de analizar os ingresos netos, aténdese os brutos (Cadro 7.1 ), tendo en conta que en 2023 houbo un mes menos de declaracións (a primeira presentouse en febreiro), o resultado é unha recadación moi parecida nos dous anos (646 millóns desde febreiro de 2024 e 645 en 2023).