3.2. Recadación tributaria líquida
A recadación tributaria líquida resulta de minorar da recadación tributaria bruta as devolucións efectivamente pagadas no exercicio e os axustes cos territorios forais. Responde, así mesmo, a un criterio de caixa, distinto doutros conceptos como os dereitos recoñecidos ou os impostos para os efectos de Contabilidade Nacional. No ano 2023 os ingresos tributarios acadaron os 271.935 millóns de euros, un 6,4% máis que o recadado en 2022. A diferenza entre o crecemento dos ingresos netos e os brutos analizados no apartado anterior ten a súa explicación na evolución das devolucións realizadas que, no ano 2023, aumentaron un 4,3%, o que supuxo a realización de 2.800 millóns máis que en 2022.
Así mesmo, no Cadro nº 13. Recadación tributaria líquida total e no Gráfico nº 14. Evolución da recadación tributaria xestionada pola Axencia Tributaria (Anexo), desenvólvese esta información.
O Cadro nº 15. Axustes por impacto de cambios normativos (Anexo) presenta, de forma detallada, as medidas que tiveron efecto durante o ano e o seu impacto sobre os distintos impostos.
Como se comentou no apartado anterior, os ingresos medraron polo aumento das bases, en particular as vinculadas ás rendas, e víronse limitados polas rebaixas impositivas no IRPF e no IVE . O crecemento da base impoñible agregada dos principais impostos situouse no 7,6 %, como consecuencia dun aumento das rendas do 10,6 %e dun crecemento máis moderado do gasto (cun incremento do 3,6 %) debido, especialmente, á caída dos prezos enerxéticos que reduciron o valor dos consumos suxeitos aos impostos especiais. Este comportamento das bases explica que o incremento dos ingresos por impostos directos acadase en 2023 o 10,1%, cunha achega de 5,7 puntos ao crecemento do 6,4 %da recadación, mentres que o resto de figuras evolucionaron de maneira máis moderada (impostos indirectos e taxas medraron un 1,7 %). Pola súa banda, o conxunto de todos os cambios normativos e de xestión con efecto en 2023 restou 3.342 millóns aos ingresos, o que implica que, sen medidas, a recadación aumentaría un 7,8%, taxa próxima á das bases.
En relación co efecto das medidas, hai que lembrar que, para este propósito, o impacto mídese en termos diferenciais con respecto ao ano anterior; isto é, polo efecto que teñen os cambios sobre a taxa de variación dos ingresos. Como se indicou anteriormente, o impacto estimado supón que, sen estas medidas, os ingresos medrasen un 1,4% máis.
Por figuras, o maior impacto produciuse no IRPF cun custo de 3.841 millóns. Case todo concéntrase en dúas medidas. A primeira é o incremento da redución por rendementos do traballo que supuxo unha perda de 1.726 millóns nas retencións do ano. O efecto viuse sobre todo nas pemes e nas pensións, onde teñen maior presenza as rendas baixas que son as beneficiarias da medida. Non obstante, a influencia da medida tamén se detectou nas Grandes Empresas, algo que, noutras ocasións, con cambios similares, non se producira. A segunda é o grupo de diversas medidas que aprobaron as CCAA na parte do IRPF sobre a que teñen competencias e que estaban dirixidas, na súa maioría, a compensar os efectos da inflación. O seu carácter foi moi distinto nos diferentes territorios, aínda que basicamente consistiron na elevación dos mínimos familiares, na deflactación parcial da tarifa e na aprobación de novas deducións ou a ampliación das xa existentes. Todos os anos as CCAA exercen esas competencias, pero nunca cun impacto tan acusado como o que se deu en 2023. O impacto negativo sobre os ingresos netos valorouse en 1.677 millóns. O resto de medidas ten unha orixe moi distinto. As que ían incluídas na Lei de Orzamentos Xerais do Estado para o ano 2023 (mellora da dedución por maternidade e medidas para reducir o imposto aos empresarios persoais) significaron unha perda de 215 millóns, mentres que as que procedían de normas anteriores (modificación dos límites nas achegas a plans de pensións e a dedución en obras de rehabilitación por eficiencia enerxética) reduciron os ingresos en 30 millóns. Na declaración anual tamén tiveron efecto os cambios, aprobados xa iniciada a campaña, para reducir excepcionalmente os rendementos polos que tributan os agricultores en estimación obxectiva. Finalmente, a modificación da regulación dos adiamentos co fin de facilitaros supuxo un adiamento de ingresos por importe de 33 millóns e medidas doutros anos con consecuencias aínda en 2023 unha maior recadación por 6 millóns.
O IVE foi, en relación cos ingresos, a figura máis afectada polos cambios normativos. O impacto cífrase en 3.097 millóns, que significan un 3,7% da recadación que houbo en 2022. Deles , 2.452 millóns foron produto da rebaixa de tipos en enerxía, alimentación básica e produtos de hixiene feminina e anticonceptivos. O maior custo (1.703 millóns) produciuse coa rebaixa de tipos, desde o 1 de xaneiro, na alimentación (ao 0 %nos produtos que tributaban ao tipo superreducido do 4 %e do 10 %ao 5 %en aceites e pastas). Na enerxía (electricidade e gas) os 728 millóns de impacto refírense para ese fin diferencial con respecto á situación de 2022. Isto acontece en todas as medidas avaliadas no Cadro nº 15, aínda que é importante advertiro neste punto porque as medidas xa estaban vixentes nos anos anteriores. Na electricidade éstáse medindo a perda de ingresos ao estar vixente todo o ano 2023 o tipo do 5 %en comparación co ano 2022 en que ese tipo só estivo en vigor medio ano, o outro medio ano o tipo foi do 10 %. No caso do gas compárase o ano 2023 coa redución do tipo durante todo o exercicio fronte aos tres meses de 2022 en que estivo presente a medida. Isto tamén é aplicable ao Imposto sobre a Electricidade e ao Imposto sobre o Valor da Produción da Enerxía Eléctrica. Nestes dous impostos as medidas de 2021 e 2022 prolongáronse nas mesmas condicións a 2023 e, por iso, non figura ningún custo no Cadro nº 15. Outras medidas tamén implicaron unha redución significativa da recadación do IVE : o cambio nos adiamentos supuxo un desprazamento a 2024 de ingresos por importe de 285 millóns e algunhas devolucións extraordinarias fixeron que se perdesen 421 millóns.
No Imposto sobre Sociedades o signo do impacto foi positivo (2.645 millóns). Preto de 1.000 millóns viñeron do diferente importe das devolucións extraordinarias en 2022 e 2023; en 2022 fixéronse devolucións de case 2.300 millóns (por sentenzas e DTA) e en 2023 só devolvéronse 1.300 millóns (por DTA). No referente a medidas normativas propiamente ditas, en 2023 comezou a operar na declaración anual o tipo mínimo do 15 %, aprobado nos OXE-2022, para os grupos e para as empresas cun importe de cifra de negocios iguais ou superiores aos 20 millóns de euros, e, con efectos sos en 2023, calculouse a base impoñible dos pagamentos fraccionados dos grupos sumando as bases positivas e o 50% das bases negativas das empresas pertencentes a eses grupos. A primeira aumentou a recadación en 596 millóns, mentres que a segunda elevouna en 1.098 millóns. Con respecto a esta última hai que sinalar que o seu efecto sobre a base foi moi superior ao que se reflectiu nos pagamentos. A medida supuxo un axuste positivo de máis de 11.500 millóns, aínda que tan só 6.000 traducíronse nunha maior base impoñible e, deles , algo máis de 3.800 transformáronse nun maior pagamento. Estas diferenzas prodúcense pola existencia de tres tipos de grupos: os que tiñan base negativa incluso co axuste; aqueles que pagaron segundo a súa base, pero que sen o axuste terían base negativa; e os que, a pesar do axuste, seguiron ingresando o pagamento mínimo e en que, en consecuencia, o axuste non tivo ningún impacto sobre o pagamento.
Do resto de medidas cómpre destacar os dous impostos que se introduciron en 2023: o Imposto sobre Envases de Plásticos Non Reutilizables (591 millóns) e o Imposto temporal de Solidariedade das Grandes Fortunas (623 millóns). Ademais, en 2023 recuperouse (81 millóns) o Canon polo aproveitamento de augas continentais para a produción de enerxía eléctrica, que non estivo vixente en 2022 tras unha sentenza que anulaba a súa configuración anterior. As devolucións extraordinarias correspondentes ao Imposto sobre a Renda dos Non Residentes (máis de 450 millóns) tiveron tamén un impacto significativo, aínda que se compensou parcialmente pola existencia doutros movementos extraordinarios en 2022. Por último, compútase un pequeno impacto positivo no Imposto sobre Transaccións Financeiras e no Imposto sobre Determinados Servizos Dixitais derivados do feito de que en decembro de 2022 regularizáronse os axustes cos territorios forais de dous anos, mentres que o axuste en 2023 correspondeu só a un exercicio.